Door onze huismycoloog Martinus Benders
Mycelia zijn de ondergrondse delen van paddenstoelen en andere schimmels, die een belangrijke rol spelen in de ecosystemen van bossen. Zo zijn ze verantwoordelijk voor het afbreken van organisch materiaal en het recyclen van voedingsstoffen in de bodem, wat nodig is voor de groei van bomen en andere planten.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is stilte in het bos geen teken van afwezigheid, maar juist van aanwezigheid. Zoals de oude gezegde luidt: “In de stilte van het bos horen we de stemmen van de bomen.” Dit betekent dat de stilte in het bos het gevolg is van een evenwichtige en gezonde ecosystem, waarbij alle elementen – van de bomen tot de kleinste mycelia – in harmonie samenwerken.
Om te begrijpen hoe gezonde mycelia bijdragen aan de stilte in het bos, is het belangrijk om te weten hoe mycelia werken. Mycelia zijn een soort wortelstelsel voor schimmels, die zich over de grond uitstrekken en voedingsstoffen uit de bodem opnemen. Zoals bomen hun voedingsstoffen uit de lucht halen via fotosynthese, halen schimmels hun voedingsstoffen uit de grond via mycelia.
Deze voedingsstoffen zijn niet alleen belangrijk voor de schimmels zelf, maar ook voor andere planten en dieren in het bos. Bomen en planten krijgen via mycelia toegang tot voedingsstoffen die ze anders niet zouden krijgen, wat hen helpt om te groeien en te bloeien. Dit leidt tot een rijker en diverser bosecosysteem, waarbij allerlei planten en dieren samenleven en van elkaar profiteren.
Gezonde mycelia zijn dus belangrijk voor het behoud van het bos als geheel. Maar hoe komt het nu dat ze ook bijdragen aan de stilte in het bos? Dit komt omdat gezonde mycelia ervoor zorgen dat planten en dieren genoeg voedingsstoffen krijgen, waardoor ze minder hoeven te zoeken naar voedsel. Dit leidt tot minder activiteit en beweging in het bos, wat op zijn beurt weer leidt tot meer stilte. Abacadabra, dus, hoe gezonder een bos is hoe stiller. Hoewel stilte dus evenzeer kan wijzen op een dood bos.
Stiltebossen
In Nederland is het tegenwoordig bijna onmogelijk om ergens heen te gaan zonder gestoord te worden door lawaai. De straten zijn doordrenkt met het geluid van autoverkeer, de lucht is vervuld met het gebrul van vliegtuigen en zelfs in de natuur is het niet rustig, met name door het geronk van graafmachines die bezig zijn met het bouwen van nieuwe wegen en het aanleggen van gas- en olieleidingen. In dit essay zal ik aantonen waarom er stiltebossen in Nederland moeten komen en waarom dieren en planten ook het recht hebben op stilte.
Om te beginnen is het belangrijk om te begrijpen wat stilte precies is. Veel mensen denken dat stilte gewoon het afwezig zijn van geluid is, maar dat is niet helemaal waar. Stilte is eigenlijk een afwezigheid van ongewenst geluid, dat wil zeggen geluid dat storend is en ons afleidt van wat we aan het doen zijn. Dit betekent dat er in een stiltebos wel geluid aanwezig kan zijn, zoals het gezang van vogels of het ruisen van de wind door de bomen, maar dat dit geluid niet storend is en ons niet afleidt van onze bezigheden.
Er zijn verschillende redenen waarom stiltebossen in Nederland moeten komen. Ten eerste bieden ze een oase van rust voor mensen die op zoek zijn naar een plek om tot rust te komen en te ontspannen. In een wereld waar we steeds meer gestrest zijn en overprikkeld raken door het dagelijkse leven, is het belangrijk om af en toe een plek te hebben waar we even helemaal alleen kunnen zijn en tot rust kunnen komen. In een stiltebos kan dat, omdat er geen storende geluiden aanwezig zijn die ons afleiden van onze bezigheden.
Daarnaast bieden stiltebossen ook een belangrijke leefomgeving voor dieren en planten. Zoals eerder gezegd is stilte niet alleen het afwezig zijn van geluid, maar ook een afwezigheid van storend geluid. Dit betekent dat in een stiltebos de dieren en planten niet gestoord worden door het geronk van graafmachines of het geklets van mensen. Dit is belangrijk, omdat dieren en planten net zoals mensen het recht hebben om in een rustige omgeving te leven.
Bewustzijn is laag
Veel mensen komen een bos in met de kletsmachine op de stand ‘aan’. Ze zijn zich er niet van bewust dat dieren geen automatische kletsmachines hebben en veel scherpere zintuigen dan wij: een hert of een vos hoort uw geklets al van kilometers afstand en dat geluid werkt storend. Toch menen veel mensen dat het een soort grondrecht is dit soort lawaai in het bos te mogen maken: het zou gezellig zijn en aan een soort behoefte van ze voorzien.
Voor zulke behoeftes bestaan echter andere plekken. Die noem je ook wel een kroeg, een cafetaria, een uitgaansgelegenheid, enzovoort. Je kunt er naar hartenlust zitten kleppen, want die plekken zijn daarvoor bedoeld. In een bos echter past een gebiedwaardige stilte.
Martinus Benders, 15-12-2022